Debata publiczna w Polsce została zdominowana przez coraz bardziej spolaryzowany spór toczący się pomiędzy dwoma politycznymi plemionami. W procesie jej upraszczania i wulgaryzacji coraz bardziej negatywną rolę odgrywają media po obu stronach barykady, które w imię wąsko pojętego zysku łamią kolejne bariery rzetelnego dziennikarstwa. Tania sensacja i kreowanie sztucznych sporów, przy coraz częstszym pomijaniu realnych bolączek oraz wyzwań społeczeństwa i państwa polskiego, to streszczenie dzisiejszej sytuacji w debacie publicznej. To na nich będziemy się koncentrować, choć nie chcemy spuszczać oka także z istotnych zagadnień społeczno-politycznych, które rozgrywają się na świecie.
Jako dział Obserwatorium Społeczne zamierzamy poszerzyć pole widzenia i podjąć próbę „odczarowania świata” z wyobrażeń narzuconych przez elity, zarówno prawicowe, jak i liberalne. Możemy to zrobić tylko dzięki wspólnej pracy i zaangażowaniu wielu osób. Unikając intelektualnej pychy, chcemy podjąć się pracy nad wytworzeniem realnej wiedzy na temat życia ludzi w określonych warunkach ekonomicznych, kulturowych i społecznych. Zamierzamy oddać głos nie tylko ekspertom i zawodowym publicystom, ale także po prostu przedstawicielom grup dotychczas marginalizowanych: pytając ich, jak chcieliby urządzić swoje (i nasze wspólne) otoczenie. A także zaprosić do debaty tych, z którymi nie zawsze i nie we wszystkim się zgadzamy.
Filip Leśniewicz
Kacper Leśniewicz
Realizacja tego projektu będzie równoznaczna z kresem, powstałego jeszcze pod zaborami, a ugruntowanego ostatecznie w Strajku Szkolnym z początku XX wieku, najtrwalszego i najlepszego bodaj w dziejach projektu społecznego polskiej inteligencji.
Przyjaciel mój, o którym mowa, cierpliwie służył społeczności swojej placówki całą posiadaną wiedzą, a także umiejętnościami, wśród których najistotniejsza była biegłość w posługiwaniu się wyszukiwarką Google.
Wybory ustawiane są przez May jako kontynuacja referendum, jednak nawet ta strategia niekoniecznie przyniesie sukces – w końcu jedynie 3 pkt proc. dzielą obóz zwolenników wyjścia z Unii od tych, którzy chcą w niej pozostać.
Historia klas podporządkowanych (czyli historia powszechna), choć dotyczy większości, równie rzadko rozgrywała się tak w centrum oficjalnego życia społecznego, jak i poza jego obrębem, jej pierwszą przestrzenią pozostaje zatem margines, krawędź, próg, a więc pole pomiędzy tym, co całkowicie zewnętrzne, a tym, co wewnętrzne.
Jeszcze kilka tygodni temu sytuacja wydawała się klarowna. Do drugiej tury wejść mieli Emmanuel Macron i Marine Le Pen. Według przewidywanego wówczas scenariusza w drugiej turze zdecydowanie wygrać miał młody, „antysystemowy” polityk, w którym nadziei upatruje spora część establishmentu.
Pod koniec zeszłego roku powstała w Stanach inicjatywa pn. HETERODOX ACADEMY (HA), która zrzesza całkiem liczną grupę amerykańskich wykładowców i badaczy. Wszyscy oni podpisują się pod następującym stanowiskiem: Wierzę, że życie uczelni wymaga, by ludzie o różnych punktach widzenia i perspektywach mieli możliwość spotkania się środowisku, które sprzyja swobodzie wypowiedzi i stawianiu sobie nawzajem […]
Entuzjastyczna reakcja mainstreamu na ten zaskakujący wynik holenderskich wyborów wydaje się ogniskować wokół dwóch głównych idei, jednej dotyczącej powstrzymania „populistycznej rewolty”, drugiej dotyczącej zwycięstwa „centrum” i „normalności”.
Z jednej strony, optując za drastycznym zerwaniem z UE, May staje się zakładniczką skrajnej, nacjonalistycznej prawicy, która jako jedyna postuluje tak daleko idący rozwód. Z drugiej strony, jest zakładniczką neoliberalnej klasy kapitalistycznej, która potrzebuje imigrantów jako siły roboczej. Wie też, że znakomita większość usług publicznych nie ma szans na utrzymanie się na powierzchni bez zagranicznych pracowników.
Ukształtowanie się polskiego ludu, a potem narodziny ludoznawstwa, były więc bezwzględnie efektem 400 lat dominacji pańszczyzny jako ustroju gospodarczego. Ten feudalny ustrój wyzysku nie mógłby utrzymać się tak długo bez wytworzenia ideologii skrajnego oddzielenia się szlachty od chłopów. Nosi ona nazwę sarmatyzmu, a jej osią było przekonanie o istnieniu narodu szlacheckiego.
Środowisko sprzyjające postprawdom istnieje od bardzo dawna. Jedyne, co być może uległo zmianie wraz ze wzrostem znaczenia Internetu, a w szczególności portali społecznościowych, to nie samo istnienie postprawdy, ale powstanie niekontrolowanych przez elity (czy raczej kontrolowanych w mniejszym stopniu) kanałów informacji, jako że postprawda przenosi się także do nich.